13.02.2023
Homocysteina - Co to jest? Wskazania do badania
Homocysteina jest aminokwasem, który pełni w organizmie człowieka istotne funkcje, jednak jej nadmiar może prowadzić do negatywnych konsekwencji zdrowotnych, ponieważ zwiększa ryzyko udaru mózgu i zawału serca. W jakiej sytuacji lekarz może podjąć decyzję, że oznaczenie poziomu homocysteiny jest wskazane? Kto należy do grupy ryzyka? Jak nadmiar homocysteiny wpływa na naczynia krwionośne? Czy niski poziom homocysteiny również może prowadzić do negatywnych konsekwencji zdrowotnych? Wskazujemy, jaką rolę pełni homocysteina w ludzkim organizmie.
Spis treści
Co to jest homocysteina?
Homocysteina jest aminokwasem siarkowym powstającym podczas wewnątrzkomórkowej przemiany metioniny. Proces ten zachodzi wewnątrz każdej komórki, a kolejno jest transportowana do osocza krwi. Co na ten moment wiemy o homocysteinie? Homocysteina jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania komórek organizmu i sprawia, że możliwa jest regeneracja uszkodzonych tkanek. Jest związkiem, który nie występuje w pokarmach i nie jest wbudowywany w cząsteczki białek. W osoczu krwi występuje w dwóch formach: 80% stanowi jej związek z albuminami, a pozostałe 20% pozostaje wolne. Przemiany homocysteiny są uzależnione od obecnych potrzeb organizmu. W pierwszym szlaku metabolicznym metioniny bierze udział witamina B12. Do prawidłowego przebiegu tego etapu niezbędne jest również prawidłowe stężenie kwasu foliowego, a w następnym procesie uczestniczy kolejna witamina z grupy B, czyli B6.
Jaki jest prawidłowy poziom homocysteiny?
Według ogólnie przyjętej normy, optymalny poziom homocysteiny we krwi mieści się w przedziale pomiędzy 5, a 15 µmol/l. Uzależniony jest od wieku, płci pacjenta, kondycji wątroby i nerek, a także stylu życia, do którego zalicza się stosowaną dietę i poziom aktywności fizycznej. Warto dodać, że w grupie dzieci i kobiet w ciąży przyjmuje się niższe normy, a wyższe dla osób w podeszłym wieku. Choć jej stężenie w dużej mierze zależy od sprawności wątroby, a nadmiar wydalany jest przez nerki, to w niektórych sytuacjach dochodzi do wzrostu stężenia. Podwyższony poziom homocysteiny we krwi dzieli się na kilka etapów. Pierwszym jest postać umiarkowana, kiedy jej stężenie mieści się w przedziale 16-30 µmol/l. Drugi to postać pośrednia ze stężeniem wynoszącym pomiędzy 31, a 100 µmol/l. Ostatnie stadium to postać ciężka, gdy stężenie homocysteiny osiąga powyżej 100 µmol/l.
Co to jest hiperhomocysteinemia?
Hiperhomocysteinemia oznacza, że homocysteina we krwi wykracza poza normy i jest niebezpiecznym stanem dla organizmu człowieka. Prowadzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych, co z kolei zwiększa ryzyko osadzania się w nabłonku naczyń blaszek miażdżycowych. Jak proces ten wpływa na naczynia krwionośne? Prowadzi do stopniowego zwężania ich światła. W przypadku pęknięcia blaszki miażdżycowej może dojść do zawału serca lub udaru mózgu. Zwiększony poziom homocysteiny może wywoływać także nadciśnienie tętnicze. Wraz ze wzrostem stężenia homocysteiny rośnie ryzyko rozwoju nowotworów i chorób neurodegeneracyjnych. Warto dodać, że homocysteina to aminokwas, który powoduje stres oksydacyjny. Na nadmiar homocysteiny ma wpływ obecność innych jednostek chorobowych. Ryzyko wzrasta u osób, u których występują choroby tarczycy, cukrzyca typu 1 i 2, choroby nerek lub wątroby. Do czynników ryzyka zalicza się także przyjmowanie niektórych grup leków, w szczególności warto wymienić leki przeciwpadaczkowe i hormonalne leki antykoncepcyjne zawierające estrogeny.
Homocysteina – jak wpływa na rozwój miażdżycy?
W literaturze wielokrotnie znajdujemy potwierdzenie, że w przypadku podwyższonego poziomu homocysteiny dochodzi do wzrostu ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Istnieje kilka możliwych mechanizmów, które mogą dotyczyć rozwoju zmian miażdżycowych, a wśród nich wymienia się m.in. zwiększone utlenianie cząsteczek cholesterolu frakcji LDL, nasilenie proliferacji komórek mięśni gładkich, czy zwiększenie syntezy tromboksanu (stymuluje agregację płytek). Homocysteina w nadmiarze może wpływać na śródbłonek naczyń i powodować jego uszkodzenie i różne dysfunkcje.
Na czym polega badanie poziomu homocysteiny?
U osób narażonych na podwyższony poziom homocysteiny lekarz prowadzący może zalecić wykonanie badania, mającego na celu określenie dokładnego jej stężenia. Samo badanie polega na pobraniu krwi z żył pacjenta, a następnie wykonaniu analizy. Bardzo istotne jest, aby badanie przeprowadzić jak najszybciej od uzyskania próbki, ponieważ stężenie homocysteiny obniża się wraz z upływem czasu. Gdy wynik okaże się niekorzystny, lekarz może zalecić przeprowadzenie dalszej diagnostyki. Jeżeli decydujemy się na badanie moczu, powinniśmy mieć świadomość, że u osoby zdrowej homocysteina nie powinna w nim występować. Jak przygotować się do badania homocysteiny? Należy poinformować lekarza o przyjmowanych lekach, suplementach i roślinnych preparatach, które przyjmujemy na co dzień, ponieważ mogą doprowadzić do uzyskania fałszywych wyników. Badaniem uzupełniającym, które może zalecić lekarz prowadzący jest test na obecność mutacji genu MTHFR. Dlaczego to istotne? Ponieważ mutacja genu MTHFR prowadzi do obniżenia poziomu wchłaniania kwasu foliowego. W celu wykonania analizy konieczne jest ponowne pobranie krwi pacjenta lub wymazu z policzka.
Kiedy należy zmierzyć stężenie homocysteiny we krwi?
Badanie homocysteiny we krwi zaleca się przeprowadzić u osób, które należą do grupy ryzyka. Zalicza się do nich przede wszystkich tych, którzy już przebyli zawał lub udar, a także cierpiących na choroby sercowo-naczyniowe. Warto wymienić także osoby zmagające się z niedoczynnością tarczycy, schorzeniami wątroby, a kolejnym czynnikiem ryzyka jest niewydolność nerek. Mając świadomość, jakie witaminy mają znaczenie dla prawidłowego przebiegu szlaku metabolicznego homocysteiny, należy pamiętać, że czynnikiem ryzyka może okazać się niedobór kwasu foliowego i witamin z grupy B (B6 i B12). Badanie stężenia homocysteiny zaleca się także osobom z historią chorób sercowo-naczyniowych w rodzinie oraz z podejrzeniem homocysteinurii. Jest to jednostka chorobowa o podłożu genetycznym, w przebiegu której dochodzi do zaburzeń przemian homocysteiny.
Jak przedstawia się poziom homocysteiny w populacji Polski?
Wyniki badania przeprowadzonego w 2002 roku wykazały, że średni poziom homocysteiny wynosi 11,0 µmol/l u kobiet i 12,9 µmol/l w grupie mężczyzn. Udało się ustalić, że stężenie homocysteiny zmienia się wraz z wiekiem:
Jak obniżyć poziom homocysteiny?
Mając świadomość, że homocysteina jest aminokwasem, którego przemiany zależą od kwasu foliowego i witaminy B6 oraz B12, warto zadbać o podaż tych składników na właściwym poziomie i zlikwidować niedobór witamin. Bardzo ważną rolę odgrywa aktywny tryb życia i stosowana na co dzień dieta, bogata w warzywa strączkowe, z jednoczesnym ograniczeniem spożycia nabiału i produktów wysokobiałkowych. Wzrost stężenia homocysteiny może być spowodowany także używkami, takimi jak alkohol i papierosy, dlatego warto ograniczyć lub całkowicie zrezygnować z ich stosowania. Wysoki poziom homocysteiny może być również efektem codziennego spożywania mocnej kawy, słodyczy i słodzonych napojów. W literaturze znajdujemy potwierdzenie, że cholina, czosnek i tauryna mogą wpływać pozytywnie na stężenie homocysteiny. Mając świadomość, że kwas foliowy, witamina B6 i B12 pomagają w utrzymaniu prawidłowego stężenia homocysteiny we krwi, należy zadbać o wzbogacenie codziennej diety w ich źródła, a jeżeli nie mamy takiej możliwości, możemy rozważyć uzupełnienie posiłków suplementami diety od sprawdzonego producenta. Warto zwrócić uwagę, że odpowiednie dawki kwasu foliowego i innych substancji, które biorą udział w metabolizmie homocysteiny mogą okazać się niewystarczające, gdy w grę wchodzą inne jednostki chorobowe. Jeżeli lekarz zajmujący się interpretacją wyników potwierdzi, że za wysokie stężenie homocysteiny odpowiada mutacja, konieczne może okazać się przyjmowanie leków zawierających betainę.
Źródła:
1. Wichlińska-Lipka M., Nyka W.. Rola homocysteiny w patogenezie chorób układu nerwowego. Forum Medycyny Rodzinnej, 2008, tom 2, nr 4, s. 292-297.
2. Grażyna Bednarek-Tupikowska, Krzysztof Tupikowski. Homocysteina – niedoceniany czynnik ryzyka miażdżycy. Czy hormony płciowe wpływają na stężenie homocysteiny? Postepy Hig Med Dosw. (online), 2004; 58: 381-389.
Przedstawiony materiał ma charakter informacyjny i nie stanowi porady lekarskiej.
Opis stanowi informację o substancjach i ich możliwościach zastosowania na podstawie dostępnych informacji w artykułach naukowych (PubMed, Scorpus, Elsevier), Internecie, prasie, książkach naukowych. Materiał nie stanowi opisu suplementu diety, ani innego produktu zawierającego opisane składniki.
W przypadku stosowania suplementów diety pamiętaj, że bardzo ważna jest zrównoważona i zbilansowana dieta. Nie przekraczaj zalecanej porcji dziennej, przechowuj suplement w miejscu niedostępnym dla małych dzieci. Zawsze czytaj etykiety, a na nich zalecenia i ostrzeżenia, a w razie wątpliwości zawsze konsultuj stosowanie z lekarzem.