Hydroksypropylometyloceluloza co to jest? Zastosowanie, działanie i właściwości
Hydroksypropylometyloceluloza – to skomplikowane określenie odnosi się do celulozy, która została przekształcona chemicznie. Choć nazwa ta brzmi tajemniczo, okazuje się, że na co dzień spożywamy tę substancję w żywności! Hydroksypropylometyloceluloza, występująca również pod nazwą hypromeloza, HPMC oraz E464, stosowana jest jako substancja zagęszczająca, stabilizator i emulgator. Czy HPMC jest związkiem bezpiecznym dla naszego zdrowia? Czy może wywołać reakcje alergiczne? W treści tekstu odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania!
Spis treści
Hydroksypropylometyloceluloza – co to jest?
Hydroksypropylometyloceluloza to biała, bezwonna substancja w formie proszku. Wykorzystywana jest jako środek zagęszczający w różnych produktach spożywczych, ale nie tylko. Hypromeloza nie jest trawiona, ani wchłaniana w przewodzie pokarmowym. Określana jest jedną z frakcji błonnika. Najczęściej wykorzystywana jest w produktach, w których nie występuje gluten. HPMC posiada podobne właściwości, ponieważ pozwala zachować odpowiednią konsystencję produktów. Ponadto wpływa korzystnie na walory smakowe żywności.
W jakich produktach spożywczych występuje hydroksypropylometyloceluloza?
Hydroksypropylometyloceluloza w żywności obecna jest m.in. w pieczywie i makaronach bezglutenowych, a także w gotowych mieszankach np. do wypieku ciast, chleba lub pizzy. W takich produktach zapewnia odpowiednią miękkość, a także zapobiega starzeniu w czasie przechowywania. HPMC jest substancją często spotykaną jako dodatek do żywności wegańskiej, ponieważ ze względu na swoje właściwości z powodzeniem może zastąpić żelatynę pochodzenia zwierzęcego. Hypromeloza obecna może być także w:
Hydroksypropylometyloceluloza znajduje zastosowanie nie tylko w przemyśle spożywczym, ale także farmaceutycznym. HPMC działa nawilżająco na rogówkę i spojówkę oka, dzięki czemu często widoczna jest w składzie kropli do oczu stosowanych u pacjentów zmagających się z zespołem suchego oka, ale nie tylko. Z takich preparatów korzystają również pacjenci wrażliwi na czynniki zewnętrzne, które działają drażniąco na oczy. HPMC nawilża rogówkę i spojówkę, które są obciążone zanieczyszczeniami środowiska, promieniowaniem słonecznym, czy zbyt długą ekspozycją na sztuczne światło monitorów ekranowych. Hydroksypropylometyloceluloza wykorzystywana jest także podczas produkcji leków i suplementów diety. Stosowana jest jako nośnik substancji aktywnych w preparatach. Hypromelaza stanowi również składnik kapsułki – wykorzystywana jest do uformowania postaci leku, ale sama nie wykazuje czynnego działania. HPMC może przyczyniać się do opóźnienia uwalniania i wchłaniania substancji czynnych zawartych w preparatach leczniczych i suplementach diety – efektem może być lepsze, równomierne wchłanianie składników aktywnych. Należy pamiętać jednak, że uzależnione jest to również od zawartości pozostałych składników i formuły preparatu.
Hypromelaza w kosmetyce
W kosmetykach z kolei HPMC pełni funkcję emulgatora, stabilizatora i wykorzystywana jest jako wzmacniacz piany (staje się ona bogatsza i trwalsza). Wpływa również korzystnie na konsystencję produktów – stają się one gęstsze. Substancja zagęszczająca znajduje się w składzie:
Gdzie jeszcze można wykorzystać HPMC?
Hydroksypropylometyloceluloza stosowana jest także w budownictwie, ponieważ skutecznie zatrzymuje wodę – wydłuża czas przydatności produktu (czas pracy zaprawy). Działa jako środek wiążący i wpływa korzystnie na zdolność do aplikacji i rozsmarowywania gotowego produktu na powierzchni. Pozwala zachować wysoką wytrzymałość mechaniczną podczas procesu krzepnięcia. Hypromelaza jest dodawana również do farb.
Czy hydroksypropylometyloceluloza może wywołać reakcje alergiczne?
Hydroksypropylometyloceluloza jest składnikiem, który trafił na listę składników uznanych za bezpieczne. Ponadto na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że HPMC to składnik, który nie wykazuje działania genotoksycznego, ani rakotwórczego – tak mówią oficjalne dane. Choć nie podano limitu dopuszczalnego dziennego spożycia HPMC, to należy pamiętać, że warto zachować umiar w spożywaniu tej substancji. Jeśli w naszej diecie znajdzie się za dużo tego składnika, mogą pojawić się reakcje alergiczne, a także podrażnienie skóry i oczu. Hypromeloza spożywana w nadmiarze może podrażniać jelita i wywoływać biegunkę lub powodować wymioty. Składnik ten może ulegać fermentacji w jelicie grubym. Główny problem polega na tym, że HPMC może być obecna na liście składników wielu produktów spożywczych, w związku z czym trudno jest dokładnie kontrolować ilość przyjmowaną do organizmu. HPMC to zamiennik glutenu, żelatyny, skuteczny emulgator i zagęstnik, który z powodzeniem może być stosowany zarówno w produktach przeznaczonych do spożycia, jak i kosmetykach, lekach, czy suplementach diety. Warto jednak zwracać uwagę na ilość przyjmowaną wraz z żywnością każdego dnia, aby uniknąć nieprzyjemnych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.
Żródła:
1. Al-Tabakha MM. HPMC capsules: current status and future prospects. J Pharm Pharm Sci. 2010;13(3):428-42. doi: 10.18433/j3k881. PMID: 21092714
2. Tundisi LL, Mostaço GB, Carricondo PC, Petri DFS. Hydroxypropyl methylcellulose: Physicochemical properties and ocular drug delivery formulations. Eur J Pharm Sci. 2021 Apr 1;159:105736. doi: 10.1016/j.ejps.2021.105736. Epub 2021 Jan 28. PMID: 33516807
3. Guarve K, Kriplani P. HPMC- A Marvel Polymer for Pharmaceutical Industry-Patent Review. Recent Adv Drug Deliv Formul. 2021;15(1):46-58. doi: 10.2174/1872211314666210604120619. PMID: 34086557